Het jaar van Yoani

[Artikel verschenen op http://www.desdecuba.com/reinaldoescobar/, het weblog van Reinaldo Escobar, journalist en Yoani’s echtgenoot]

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:”Times New Roman”;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

Hoewel Yoani Sánchez in april 2007 begon met haar weblog Generación Y, het moment dat haar naam vanuit de anonimiteit omhoog schoot naar de populariteit was het jaar 2008. Misschien begon het allemaal net iets eerder, in oktober 2007, toen een correspondent van het nieuwsagentschap Reuters een bericht publiceerde dat door verscheidene kranten over de hele wereld werd overgenomen. Dat wekte de aandacht van The Wall Street Journal, die op 22 december, met een kop op de voorpagina, een volledige pagina wijdde aan deze onbetekenende burger. Vervolgens kwam de Spaanse krant El País op 3 januari van dit jaar met een interview op de achterpagina met als titel de uitspraak: “Het leven is niet ergens anders, het is in een ander Cuba”.

Op 23 en 24 februari, toen Cuba zich opmaakte voor de presidentsverkiezingen, stroomde Havana vol met journalisten van de belangrijkste media ter wereld. Alsof het een Caribisch Mekka betrof, maakten de meesten van hen een bedevaartstocht naar de 14de verdieping van het gebouw waar de blogster woont. Men moest letterlijk in de rij staan voor een onderhoud met haar. The New York Times, Die Zeit, Newsweek, Washington Post, Reporters Without Borders, de Duitse en Spaanse televisie, Al-Jazeera en vele anderen wilden hun eigen achterban kennis laten maken met dit nieuwe fenomeen.

In maart werd het portaal Desdecuba.com, waar onder andere het weblog Generación Y is gevestigd, geblokkeerd door de Cubaanse autoriteiten en sindsdien kan men het weblog niet meer vanuit Cuba benaderen. Dankzij zeer goede vrienden die buiten Cuba wonen is het mogelijk om de blog bij te werken en nu, dankzij andere vrienden, kan het weblog in 12 talen gelezen worden.

In april hoorde Yoani dat zij de Ortega y Gassetprijs voor Digitale Journalistiek had gewonnen en in mei nam Time Magazine haar op in de lijst van de 100 meest invloedrijke mensen ter wereld in de categorie “helden en pioniers”. De Cubaanse regering gaf haar geen toestemming om het land te verlaten om de toegekende prijs in Spanje in ontvangst te nemen. Tijdens de ceremonie schitterde de Cubaanse door afwezigheid en een andere Cubaan, ook blogger, Ernesto Hernández Bustos, nam het certificaat namens haar in ontvangst. De solidariteit die door het verbod werd aangewakkerd was even heugelijk als de gefrustreerde reis.

Een maand later zag een boek over Bolivia het licht. Fidel Castro schreef de inleiding en, zonder haar rechtstreeks bij naam te noemen, zinspeelde hij op deze jongedame die “een van de vele onderscheidingen had ontvangen die het imperialisme promoot teneinde het water van de molens in beweging te brengen”. Yoani besloot niet te antwoorden, onder meer omdat zij sinds het begin van haar werk ervoor koos om niet te reageren op aanvallen. Dus vroeg ze mij om van repliek te dienen. Sommige mensen begrepen niet dat het haar grap was om een beroep te doen op machoprincipe dat “als een man een vrouw beledigt, haar echtgenoot terug moet slaan”; deze mensen zouden wellicht bij het National Centrum voor de Humor in therapie moeten gaan of misschien moet de grap hen gewoonweg uitgelegd worden.

Eind augustus werd Gorki Águila, de voorman van een rockband, gearresteerd door de politie. Hem hing een aanklacht boven het hoofd die hem een gevangenisstraf van vier jaar zou kunnen kosten. Yoani ging samen met andere vrienden naar de Jose Martí Anti-imperialisme Tribune, waar de beroemde zanger Pablo Milanés een megaconcert hield, om, met een spandoek in haar hand, de vrijlating van de rocker te eisen. De kleine groep werd met vuistslagen uit elkaar gedreven, maar de volgende dag waren zij allemaal aanwezig bij het gerechtsgebouw waar het vonnis werd uitgesproken, en zongen zijn naam toen zij Gorky uit het gebouw zagen komen, met nauwelijks een boete.

Op 4 september werd Yoani 33 jaar, maar het verjaardagscadeau kwam pas twintig dagen later, toen de regering haar voor de tweede keer geen toestemming gaf het eiland te verlaten, dit keer ter ere van een uitnodiging voor een journalistiek festival in Ferrara, Italië.

In november won Yoani de juryprijs in de Spaanse weblogverkiezing van Bitácoras.com en amper een week later hoorde zij dat zij in de verkiezingen van The BOBs, waaraan meer dan twaalfduizend deelnemers uit de hele wereld deelnamen, ook de prijs in de categorie Beste Weblog in de wacht had gesleept.

Begin december organiseerde een groep bloggers uit het collectief van het tijdschrift Convivencia en het portaal Desde Cuba een bijeenkomst om kennis uit te wisselen. In de wetenschap dat Yoani als geen ander voorvechtster is van de uitbreiding van de Cubaanse blogosfeer, heeft de staatspolitie haar naar het bureau laten komen om te zeggen dat deze activiteit niet kon doorgaan. Toen de agenten weigerden dit schriftelijk te bevestigen, zei ze hen dat ze dit niet durfden omdat ze lafaards waren.

De wekelijkse tijdschrift van de krant El País publiceerde op 30 november een selectie van de 100 meest opmerkelijke Zuid-Amerikanen van het jaar; het tijdschrift Foreign Policy koos in december de 10 belangrijkste intellectuelen van het jaar en iets vergelijkbaars deed ook het prestigieuze Mexicaanse magazine Gato Pardo. Yoani Sánchez verschijnt in al deze lijsten en is de enige persoon die in meer dan een lijst is opgenomen.

Al deze gebeurtenissen hebben alleen geleid tot nog meer aandacht voor het weblog Generación Y, dat maandelijks gemiddeld tien miljoen hits genereert en waarvan iedere bijdrage tussen de drieduizend en zevenduizend reacties oplevert. In feite heeft deze ruimte zich ontwikkeld tot een echt virtueel openbaar plein waar duizenden mensen samenkomen om te discussiëren over de artikelen die Yoani schrijft en over de reacties van de bezoekers.

Er is een ongeschreven regel die bepaalt dat populariteit vijanden aantrekt. Gedurende deze maanden zijn de vijandelijkheden gekomen uit twee tegenovergestelde kampen: het eerste en meest logische kamp, dat van de fundamentalisten die zelfs de geringste kritiek op de regering niet aanvaarden. Zij noemen Yoani een werknemer van de VS of agent van de CIA of, in het gunstigste geval, een verward persoon die niet weet hoe slecht de wereld daar buiten is; het tweede kamp bestaat uit andere fundamentalisten die denken dat iedereen die met zijn vingers aan een toetsenbord zit noodzakelijkerwijs een Cubaans geheim agent is. Onder hen bevinden zich mensen die asiel kregen door een vervolging te claimen waarvan ze nooit slachtoffer waren en die nu zeggen dat ze niet begrijpen hoe het mogelijk is dat deze blogster niet in de gevangenis zit of het eiland heeft verlaten. Velen accepteren niet dat men onderscheidingen en erkenning aan haar toekent, in plaats van aan andere onafhankelijke journalisten die het slachtoffer zijn geworden van mishandeling of die lange gevangenisstraffen uitzitten. Ik kan u verzekeren dat geen van de ontvangen prijzen, waaronder de vermelding van de eerder genoemde schrijver van die inleiding, is geregeld door Yoani.

Gelukkig zijn er altijd nog vrienden. In tegenstelling tot diegenen die haar beledigen, laten zij wel hun gezicht zien en vertellen hun naam. Velen – en daarvan ben ik een bevoorrecht getuige – spreken haar aan op straat om te zeggen dat ze haar lezen en steunen. Onder hen zijn enkele publieke figuren, Cubanen die in het buitenland wonen, locale mensen die haar kennen via schotelantennes of cd-roms die gratis rondgaan, jong en oud, mannen en vrouwen die niet weten dat deze vrouw een de meest timide vrouwen ter wereld is, zozeer zelfs dat zij altijd tegen haar beste vrienden heeft gezegd dat zij de gave van de onzichtbaarheid heeft, het middelpunt van de aandacht van anderen steeds ontwijkend.

Ik heb het oneindige plezier om mijn leven te delen met Yoani. Wij zijn een stel sinds juli 1993, toen zij zich nog niet eens had ingeschreven bij het Pedagogisch Instituut en nog niet droomde van het wisselen van school om maar geen filoloog meer te hoeven zijn. We hebben een zoon van 13, een kom met een goudvis en een hond van een vuilnisbakkenras. Ik heb het recht om te zeggen dat niemand haar kent zoals ik. Haar ergste persoonlijke gebreken zijn een geheim voor haar bitterste vijanden en haar beste eigenschappen zijn nog altijd niet ontdekt door haar meest fervente bewonderaars. Omdat ik journalist van beroep ben, heeft het niet ontbroken aan mensen die beweren dat ik in werkelijkheid haar teksten schrijf. Een kijkje op mijn weblog (die nauwelijks bezocht wordt!) is genoeg om het verschil in schrijfstijlen te zien. Uiteraard doe ik geen afstand van dat deel van de verdienste dat mij toekomt, want als ik, met mijn emblematische bloemenschort, niet de afwas zou doen, het huis schoon zou maken en de planten op het balkon water zou geven, zou Yoani geen tijd hebben voor haar blog. Ze is zo royaal mij haar werk te laten lezen voordat ze het publiceert, zodat ik de illusie heb dat ik het nakijk.

2008 was ongetwijfeld het jaar van Yoani. Wat niemand weet, is dat 9 haar geluksgetal is.